listen
Mια συζήτηση με τον καθηγητή φιλοσοφίας δικαίου κ. Αριστείδη Χατζή.
Εξακολουθεί να υπάρχει απόσταση ανάμεσα στην ουσιαστική δικαιοσύνη και το θετό δίκαιο; Νομιμοποιείται η πλειοψηφία να αποφασίζει για τα πάντα σε μια δημοκρατία; Η ενσωμάτωση του φιλελευθερισμού στο ισχύον δίκαιο αφήνει περαιτέρω χώρο για περαιτέρω φιλελεύθερη πολιτική διεκδίκηση; Η άμεση δημοκρατία είναι συμβατή με το κράτος δικαίου; Είναι θεμιτό να είναι υποψήφιοι βουλευτές άτομα που έχουν καταδικαστεί για ποινικά αδικήματα; Νοείται η δημοκρατία να αποκλείει από τις εκλογές πολιτικά κόμματα; Είναι αποτελεσματική η ποινικοποίηση των ρατσιστικών απόψεων;
Μαζί με τον Χρήστο Γραμματίδη θέτουμε αυτά και άλλα ερωτήματα και συζητάμε τις πιθανές απαντήσεις με τον Aριστείδη Χατζή.
Ενδιαφέρουσα συζήτηση αλλά έχω κάποιες ενστάσεις (χωρίζω το κείμενό μου σε 3 μέρη για να χωρέσει ως σχόλιο):
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρώτον, σχετικά με το ζήτημα πλειοψηφίας - ομοφωνίας. Εγώ όταν ακούω για ομόφωνες αποφάσεις καταλαβαίνω ότι υπάρχει μια συζήτηση και μια διαπραγμάτευση ώστε στο τέλος να συμφωνηθεί κάτι με το οποίο όλοι είναι λίγο πολύ εντάξει. Δέχομαι ως αντεπιχείρημα ότι αυτό ίσως να μην είναι εφαρμόσιμο σε μεγάλους πληθυσμούς. Όμως οι αναφορές σε Σταλινισμό νομίζω είναι άστοχες και εκ του πονηρού.
Δεύτερον, σε σχέση με τον φιλελευθερισμό. Νομίζω υπάρχουν κάποιες επιπλέον υποθέσεις που γίνονται χωρίς να λέγονται ξεκάθαρα. Υποτίθεται, αν κατάλαβα καλά, η ουσία του φιλελευθερισμού είναι ότι υπάρχει μια προσωπική σφαίρα ελευθερίας επιλογών και δικαιωμάτων στον κάθε άνθρωπο. Οπότε αυτές οι "σφαίρες" οφείλουν να εξισορροπηθούν με το όφελος του κοινωνικού συνόλου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό που δε μου αρέσει είναι ότι το επιχείρημα υπέρ του φιλελευθερισμού είναι ότι πρέπει να σεβόμαστε τα ανθρώπινα δικαιώματα, όμως στην πράξη αυτή η υποτιθέμενη "ελευθερία επιλογών" φτάνει να παρεμποδίζει όχι μόνο το όφελος του κοινωνικού συνόλου ως σύνολο αλλά και πολλές φορές τα ανθρώπινα δικαιώματα, δηλαδή τις "σφαίρες", άλλων ανθρώπων. Δηλαδή δέχομαι τα ανθρώπινα δικαιώματα ως βάση. Αλλά γιατί να δεχτώ τον υποκειμενισμό ότι ο καθένας έχει την άποψή του και όλες πρέπει να τύχουν της ίδιας αντιμετώπισης; Αυτή η λογική οδηγεί πχ στην ισότητα μεταξύ της δεισιδαιμονιες και της επιστημονικής εκτίμησης.
Αλλά ο φιλελευθερισμός που περιγράψατε προεκτείνεται ακόμα περισσότερο, στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Δηλαδή είναι δυνατό να πιστέψει κανείς ότι η ελευθερία των αγορών είναι μια φυσική προέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Δε ξέρω αν η ελεύθερες αγορές είναι καλό σύστημα οικονομικής οργάνωσης ή όχι, αλλά δε μπορώ να δεχτώ ότι πάνε πακέτο με τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Και μετά υπάρχει μια ακόμη προέκταση που δεν αναφερθήκατε καθόλου αλλά συχνά γίνεται, δηλαδή ότι ο φιλελευθερισμός οφείλει να αποδεχτεί και τον καπιταλισμό. Δεν έγινε συγκεκριμένα συζήτηση επ' αυτού, απλώς θα ήθελα να σημειώσω ότι έχουν προταθεί οικονομικοκοινωνικά συστήματα που αποδέχονται την ελευθερία των αγορών χωρίς να αποδέχονται τον καπιταλισμό, πχ mutualism.
Οπότε γενικά πιστεύω είναι καλό να γίνεται ο διαχωρισμός μεταξύ ανθρώπινων δικαιωμάτων, ελευθερίας των αγορών και καπιταλισμού, γιατί η λογική να τα βάζουμε όλα σε ένα πακέτο και μετά να λέμε ότι αν είσαι "φίλος της ελευθερίας" τα δέχεσαι όλα μαζί είναι εκβιαστική.
Ένα τελευταίο ζήτημα που θα ήθελα να αναφερθώ είναι η ελευθερία του λόγου. Αναφέρθηκε το μοντέλο των ΗΠΑ ως κάτι θετικό και αποδόθηκαν σε αυτό το μοντέλο μια σειρά από θετικά πράγματα (πολιτική μετριοπάθεια, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ) που ούτε ισχύουν ούτε είναι ειλικρινές να τα αποδώσουμε στην αμέριστη ελευθερία του λόγου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο μεγαλύτερο πρόβλημα με το Αμερικάνικο μοντέλο είναι ότι η ελευθερία του λόγου τους καταλήγει σε ελευθερία του ψέματος. Δηλαδή ο τύπος, οι πολιτικοί και τα οικονομικά συμφέροντα μπορούν να λένε ψέματα χωρίς να φοβούνται ότι κάποιος θα τους προκαλέσει νομικά. Αυτό είναι εγγενές πρόβλημα του καπιταλιστικού συστήματος, γιατί αυτός που έχει περισσότερα λεφτά έχει μεγαλύτερη πρόσβαση στην ελευθερία του λόγου. Άλλο να μπορείς να πληρώσεις να έχεις δικό σου τηλεοπτικό σταθμό να μεταδίδει τις απόψεις σου όλη μέρα και άλλο να μοιράζεις φυλλάδια στη γωνία του δρόμου.
Επίσης, σχετικά με το hatespeech, νομίζω δεν μπήκε ως διάσταση του θέματος ότι είναι ζήτημα ανθρώπινων δικαιωμάτων. Αν πούμε καλά κάνουν οι Χρυσαυγίτες και φωνάζουν να πεθάνουν οι μετανάστες, τότε ουσιαστικά βάζουμε την ελευθερία του λόγου πάνω το ανθρώπινο δικαίωμα στη ζωή των μεταναστών.
Και σχετικά με το casual racism της Ελλάδας, είπατε ότι και χωρίς τη ΧΑ θα υπήρχε κάποιος άλλος εκφραστής που θα καπιταλεύονταν αυτά τα λαϊκά αισθήματα. Συμφωνώ με αυτό αλλά είναι ενδεικτικό του ελλειπούς νομικού πλαισίου τα προηγούμενα χρόνια. Επιτρέπονταν στον καθένα να βγαίνει δημόσια και να προπαγανδίζει απόψεις επιθετικές σε μειοψηφίες, ενάντια σε Εβραίους, μετανάστες κλπ. Άρα ναι, συμφωνώ ότι δεν είναι η ΧΑ συγκεκριμένα το πρόβλημα αλλά διαφωνώ ότι η απόλυτη ελευθερία του λόγου είναι η λύση, αντιθέτων ήταν μέρος του προβλήματος. Η απόλυτη ελευθερία του hatespeech στην Ελλάδα έδωσε το πάτημα που χρειάστηκε η ΧΑ για να αποκτήσει δημοτικότητα.
Εν τέλει, έγινε μια νίξη για το πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η φασιστική ιδεολογία και προτάθηκε ο δημόσιος διάλογος ως λύση. Συμφωνώ μαζί σας ότι οι κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις έκαναν λάθος να πουν "με τους ακραίους δε συζητάμε καν", αλλά ο δημόσιος διάλογος από μόνος του δεν είναι ικανός να λύσει το πρόβλημα. Φανταστείτε τον εαυτό σας να συζητάει με έναν της ΧΑ στην τηλεόραση. Τι θα συνέβαινε; Αυτός θα έλεγε ψέματα, θα του λέγατε "λες ψέματα" και μετά θα έκανε τον προσβεβλημένο και θα συνέχιζε. Ο δημόσιος διάλογος έχει αξία όταν γίνεται με ειλικρίνια, όχι όταν ο άλλος λέει ότι θέλει και δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να δείξεις στο κοινό ποια είναι τα πραγματικά δεδομένα.